«Որևէ հոդաբաշխ պատասխան չտրվեց` ինչո՞ւ է «Սիվիլիթասին» նվիրված գումարը հայտնվել Օսկանյանի հաշվեհամարներում»

«Իրատես de facto»-ի հյուրն է քաղտեխնոլոգ ՍՈՒՐԵՆ ՍՈՒՐԵՆՅԱՆՑԸ:

-Հայաստանում հիմա ի՞նչ ներքաղաքական կարևոր խնդիր եք տեսնում:
-Այս պահին ներքաղաքական կարևոր խնդիր չկա: Թվում է` փակ բաժնետիրական ընկերության երկու բաժնետերերի միջև է պայքարը: Նրանք երրորդ կողմին չեն ուզում բաժնեմաս տալ, բայց հենց երրորդի գործոնը չեզոքանում է, սկսվում է կատաղի ճակատամարտ: Հստակ է, որ 80 տոկոսի բաժնետեր երկրի նախագահը չի ուզում որևէ կերպ իր փաթեթից մաս զիջել մյուս բաժնետիրոջը` ԲՀԿ-ին, որը չի բավարարվում իր 20 տոկոսով, և մենք ականատես ենք փոխհրաձգության: Գլխավոր իրադարձությունից` նախագահական ընտրություններից առաջ յուրաքանչյուրը փորձում է պահպանել կամ մեծացնել իր բաժնեմասը:
-Եթե ամեն ինչ այդքան պարզ է, ի՞նչ կապ ուներ Վարդան Օսկանյանը:
-Վարդան Օսկանյանը կա՛մ այդ խաղի առանցքային մասնակից է, կա՛մ Սերժ Սարգսյանը նրան համարում է երկրորդ նախագահի իջեցրած դեսանտ ԲՀԿ-ում և փորձում է նրան խաղից դուրս թողնելով` միջավայր ձևավորել իր ու Գագիկ Ծառուկյանի նոր համաձայնության համար: Կամ էլ` գործ ունենք դաշտի հստակեցման սցենարի հետ, որով Վարդան Օսկանյանը քաղաքական հայտ է փորձում ձևավորել, և իշխանություններն էլ կամա-ակամա նպաստում են դրան:
-Այսինքն` խնդիրն իրավական չէ, այլ քաղաքական:
-Այս պահին Սերժ Սարգսյան-Ռոբերտ Քոչարյան հարաբերությունների ճշտում է կատարվում ԲՀԿ-ի տիրույթում, ինչի պատճառով ոմանք վերև են բարձրանալու, ոմանք անկում են ապրելու: Օրակարգում Օսկանյանի ճակատագիրը չէ, շատ ավելի լուրջ խնդիրներ են լուծվում: Նկատեցիք, որ երբ Սերժ Սարգսյանն առաջ մղեց Սամվել Բալասանյանին, Գագիկ Ծառուկյանը մեկնեց Գյումրի և սատարեց իր կուսակցին, երբ Սերժ Սարգսյանի հարձակման թիրախ դարձավ Վարդան Օսկանյանը, Գագիկ Ծառուկյանը ԱԺ նիստերին չմասնակցեց: Այս փաստը որոշակի ենթադրությունների տեղիք կարող է տալ: Գործընթացի իմաստը ԲՀԿ-ն ավելի վերահսկելի դարձնելն է: Մյուս կողմից` Գագիկ Ծառուկյանին ակնհայտորեն դուր չի գալիս կրտսեր եղբոր կարգավիճակը, նա փորձում է մեծացնել իր ազդեցությունը: Այս ամենից բացակայում է իրական քաղաքականությունը, և մյուս քաղաքական ուժերն ամբողջովին դուրս են մղված գործընթացից:
-Վարդան Օսկանյանի «հերոսացումը» ընդդիմության պատրանք չի՞ ստեղծում ԲՀԿ-ի համար` այլընտրանքի նրա կարգավիճակը փոխելով և ընդդիմությանը որպես քաղաքական կատեգորիա լուսանցք մղելով:
-Այսօր գործընթացը պտտվում է ՀՀԿ-ԲՀԿ առանցքի շուրջը, և ենթադրել, որ ՀԱԿ-ը, ՀՅԴ-ն կամ «Ժառանգությունը» կարող են լուրջ դերակատարություն ունենալ, բեկում մտցնել նախագահական ընտրարշավի մեջ, տեսական վարկած է միայն: Հստակ է, որ Սերժ Սարգսյանն ընդդիմության խնդիրը լուծել է և հիմա փորձում է իրեն հարմար այլընտրանքների հետ մասնակցել նախագահական ընտրություններին:
-Օսկանյանը հարմա՞ր այլընտրանք է:
-Գոնե խորհրդարանական վերջին նիստերը վկայեցին, որ ոչ ստանդարտ իրավիճակներում նա խուճապային քաղաքական գործիչ է և չունի կամային անհրաժեշտ հատկանիշներ: Նման մրցակից ունենալը որևէ նախագահի համար լավագույն նվերն է: Կա կոնկրետ անհրաժեշտություն` Սերժ Սարգսյանը որոշել է փակել Ռոբերտ Քոչարյանի հետդարձի բոլոր ճանապարհները:
-Հայտնի քվեարկությունը վկայեց, որ ՀՀԿ խմբակցությունը միատեր ու միակա՞մ է:
-Քվեարկությունը պատասխանն էր Ռոբերտ Քոչարյանի, որ ասում էր, թե ինքն ուղղակի կամ անուղղակի ազդեցություն է ունեցել ՀՀԿ համամասնական ընտրացուցակի կազմման վրա:
-Բայց դա այս ընտրություններին չէր վերաբերում:
-Այս ցուցակը կիսով չափ և ավելի կրկնում է նախորդին, բայց քվեարկությունը ցույց տվեց, որ ՀՀԿ-ի մասով Ռոբերտ Քոչարյանն ամբողջովին կորցրել է իր ազդեցությունը, և Սերժ Սարգսյանը լիովին տիրապետում է իրավիճակին: Թեպետ միշտ բացասաբար եմ վերաբերվել Վարդան Օսկանյանի գործունեությանը, բայց այդքան հեշտ ու «միասնականորեն» գործընկերոջը հանձնելը պատիվ չի բերում որևէ մեծամասնության:
-Ձեզ չի՞ թվում, որ Վարդան Օսկանյանին առաջինը հանձնեց ԲՀԿ-ն:
-Ակնհայտ է, որ ԲՀԿ-ն նրան ակտիվ չպաշտպանեց, ընդամենը 3-4 ելույթ, որոնցով այդպես էլ չձևակերպվեց քաղաքական ասելիքը, ընդամենը շեշտադրվեցին նախկին վաստակն ու մարդկային որակները: Նրանք հայտարարեցին, որ անորոշ ժամանակով բոյկոտում են ԱԺ աշխատանքները: Բոյկոտը խորհրդարանական պրակտիկայում ծայրահեղ քայլ է և պիտի կոնկրետ օրակարգ ունենա, այլապես իմաստը չի հասկացվում: Էլինար Վարդանյանը դատախազի պաշտոնանկության պահանջ հնչեցրեց, և չհասկացվեց` իր անձնակա՞ն տեսակետն էր, թե՞ խմբակցության:
-Նախորդ օրն էլ ակնարկվեց, որ ԲՀԿ-ն կարող է խորհրդարան չվերադառնալ:
-Դա լուրջ չէ: Պարզապես կոալիցիայի մաս չկազմելու պահից ԲՀԿ-ն չկարողացավ գտնել իր քաղաքական նիշը:
-Ինչո՞ւ, ասված է` այլընտրանք:
-Որպես քաղաքագետ` ես քաղաքական ուժի նման կարգավիճակ չգիտեմ. կուսակցությունը լինում է կա՛մ իշխանություն, կա՛մ ընդդիմություն:
-Քաղաքագիտության մեջ նոր խոսքը բացառո՞ւմ եք:
-Համոզված չեմ, որ մենք ի զորու ենք քաղաքագիտության նոր էջ գրելու: Մենք նույնիսկ դասական քաղաքագիտության կանոններով չենք առաջնորդվում, ուր մնաց նոր խոսք ասելուն հասնենք:
-Այդ կանոնները գիտե՞նք:
-Եթե իմանայինք, այսքան սխալներ չէինք անի: Ե՛վ գլխավոր դատախազի միջնորդությունը պաշտպանողները, և՛ ընդդիմացողները որևէ առարկայական, քաղաքական փաստարկ չբերեցին, հատուկենտ ելույթներում կար քաղաքական ասելիք, ելույթների գերակշիռ մասը զգացական էր, և թվում էր, որ 100-131 լուրջ մարդ հավաքվել է հին ու նոր հաշիվներ մաքրելու:
-Վարդան Օսկանյանն ասաց, որ սա փոթորիկ է մի մատնոց ջրում, այս մատնոցի պատմության ավարտը ո՞րն է լինելու:
-Կրկնում եմ` ես պատգամավորների փոխարեն այսքան հեշտ չէի հանձնի որևէ գործընկերոջ:
-Մի մոռացեք, որ Հայաստանի խորհրդարանը Վանո Սիրադեղյանից սկսած (ճիշտ է, երկրորդ անգամից նրա դեպքում) հանձնում ու հանձնում է իր գործընկերներին:
-Վանո Սիրադեղյանի ժամանակ կար քաղաքական լուրջ թիմ, որը կարողացավ փաստարկված պաշտպանել նրան, իսկ մարտի 1-ին խորհրդարանն ուղղակի հաճույքով հանձնեց պատգամավորներին: Ես չէի ցանկանա Հայաստանի նախկին արտգործնախարարին տեսնել այդ դերում, բայց նա դարձավ այն համակարգի զոհը, որի փառաբանմամբ զբաղված էր մի քանի տարի առաջ:
-Եթե դեմ ես գնում համակարգին, համակարգը քեզ ճզմո՞ւմ է:
-Այո: Կարիք կար, որ իր վերջին շրջանի օբյեկտիվ գնահատականները Վարդան Օսկանյանն ավելի համապարփակ դարձներ` խոսեր ոչ միայն այսօրվա իրականության մասին, այլև համակարգի արմատների` ընդունելով պատասխանատվության իր բաժինը: Նրա պաշտոնավարման տարիներին համակարգը շատ ավելի տոտալիտար էր, քան այսօր, և այդ պատճառով շատերը նրա անկեղծությանը չեն հավատում ու չեն գնահատում: Ի վերջո, այդպես էլ չհասկացվեց` ինչո՞ւ է պարոն Հանթսմանն այդքան մեծ գումարներ հանձնել Վարդան Օսկանյանի տնօրինմանը: Դա բնավ չի նշանակում, որ պիտի սահմանափակել հասարակական կազմակերպությունների գործունեությունը, բայց որոշակի հարցեր մնում են: Ակնհայտ է, որ ինչքան հիմնավորված չէր դատախազի միջնորդությունը, նույնքան էլ հիմնավորված չէին Օսկանյանի հակափաստարկները: Որևէ հոդաբաշխ պատասխան չտրվեց` ինչո՞ւ է «Սիվիլիթասին» նվիրված գումարը հայտնվել Օսկանյանի հաշվեհամարներում: Իսկ պատմության ավարտը տրվելու է ո՛չ խորհրդարանում, ո՛չ էլ իրավական համակարգում, խնդիրն ունի քաղաքական սկիզբ և քաղաքական էլ ավարտ պիտի ստանա:
-Վրաստանի խորհրդարանական ընտրությունները, արդյունքներից դատելով` ժողովրդավարությա՞ն հաղթանակ էին, թե՞ ռուսական ազդեցության վերականգնում:
-Վրաստանում (բացի մեկ կուսակցությունից) չկա ռուսների ֆինանսավորած լուրջ քաղաքական ուժ: Խորհրդարանական ընտրություններում հաղթած Բիձինա Իվանիշվիլին արդեն հայտարարել է, որ արտաքին քաղաքականությունը քննարկման ենթակա չէ և առաջնահերթություն մնում է ՆԱՏՕ-ին ու Եվրամիությանը ինտեգրվելը: Ժողովրդի քվեով իշխանության եկած որևէ կառավարության հետ Ռուսաստանը պրոբլեմներ է ունենալու միշտ, եթե նույնիսկ հույս ուներ ի դեմս նրա դաշնակից տեսնելու:
-Մոտավորապես ՈՒկրաինայի տարբերա՞կը:
-Հիշում եք` ինչքան ոգևորված էին Վիկտոր Յանուկովիչի` իշխանության գալով, բայց Յանուկովիչի համար էլ ավելի առաջնահերթ խնդիր է Եվրամիությանն ինտեգրվելը, քան Ռուսաստանին զիջումներ անելը: Սաակաշվիլին մեկ տարի դեռ շարունակելու է պաշտոնավարել` թեկուզ սահմանափակ լիազորություններով: Իվանիշվիլու բլոկը շատ բազմատարր է, և երաշխավորված չէ, որ կայուն կմնա ու վերադասավորումներ չեն լինի: Այն, ինչ իրենց երկրների համար արեցին Վիկտոր Յուշչենկոն և Միխեիլ Սաակաշվիլին, արժանի է միայն դրվատանքի: Նրանք ապացուցեցին, որ տարիներ առաջ հեղափոխություններ էին արել ոչ թե իշխանությանը տիրանալու նպատակով, այլ ժողովրդավարական ինստիտուտները կայացնելու: Չեք գտնի հետխորհրդային որևէ երկիր, որտեղ գործող նախագահները հաշտվել են իրենց քաղաքական կուսակցության պարտության հետ. սա Յուշչենկոյի և Սաակաշվիլու մեծագույն արժանիքն է և քաղաքական նոր մշակույթի հաստատում հետխորհրդային տարածքում: Նրանք շատ ավելի բարձր գնահատեցին երկրի կայուն զարգացման հեռանկարը իրենց քաղաքական ուժի մեծամասնություն լինելուց: Ես խորապես վստահ եմ, որ ռուսական ակնկալիքները չեն իրականանալու. վրաց հասարակությունը քաղաքական հակաթույն է մշակել ռուսական նեոկայսերականության նկատմամբ, և այսօր Վրաստանում չկա որևէ քաղաքական գործիչ, որ համաձայն լինի Աբխազիայի և Հարավային Օսիայի հարցերում ռուսական մոտեցումներին: Հետևաբար, զուտ տեսական է դառնում այն տարբերակը, որ առաջիկայում բեկում կլինի ռուս-վրացական հարաբերություններում:
-Հայաստանում ընտրություններով ընդդիմության իշխանության գալը հավանական համարո՞ւմ եք:
-Հետխորհրդային տարածքում առաջին նախադեպերից մեկը Հայաստանն է տվել 1990 թվականին, բայց առաջիկա 5-10 տարում այդ հեռանկարը մեզ չի սպառնում: 2007 թ. սեպտեմբերի 21-ին Լևոն Տեր-Պետրոսյանի` քաղաքականություն վերադարձի հետ ես շատ մեծ հույսեր էի կապում, որովհետև ինձ թվում էր, որ անապատացած քաղաքական դաշտում օազիս է բացվում, որը կարող է որակապես փոխել քաղաքական դաշտը և ընդդիմությանը ընտրությունների միջոցով հաղթանակի բերել: Ցավոք, Տեր-Պետրոսյանը քաղաքական համակարգը չբարձրացրեց իր նշաձողին, այլ իր նշաձողն իջեցրեց քաղաքական համակարգի մակարդակին, և մենք երկու կարևոր կորուստ ունեցանք` առաջին նախագահի ինստիտուտի խորհրդավորությունը, որը շատ կարևոր էր պետության արժեհամակարգի ձևավորման տեսանկյունից, և կրակեցինք վերջին փամփուշտը, որ կարող էր քաղաքական համակարգի առողջացման ազդանշան լինել: Հիմա պետք են նոր մարդիկ, նոր գաղափարներ:
-Քաղաքական նոր էլիտան Լուսնի՞ց է իջնելու, թե՞ այլ մոլորակից:
-Հասարակության ներսում, որի համար պատասխանատու են և՛ իշխանությունը, և՛ ընդդիմությունը: Նոր էլիտան, առաջին հերթին, Սերժ Սարգսյանին է պետք, եթե նրան թվում է, թե կառավարման այս որակով ու համակարգով կարող է Հայաստանը եվրավերանորոգման ենթարկել, սխալվում է:
-Եթե չի թվում, ի՞նչ կարող է անել:
-Իրական բարեփոխումներով նպաստել բաց համակարգի ձևավորմանը, ձեռնպահ մնալ աղքատիկ քաղաքական բանկը մերոնց-ձերոնց բաժանելուց: Իհարկե, նա ակնհայտորեն Ռոբերտ Քոչարյան չէ, բայց ժամանակն արդեն նրա թշնամին է դառնում, որովհետև բարեփոխումների որակն ու տեմպն այնքան անբավարար են, որ Հայաստանը նույնիսկ տարածաշրջանային համատեքստից է հետ մնում, ո՜ւր մնացին համաշխարհային զարգացումները: Պարզ օրինակ. երբ Վրաստանում խորհրդարանական ընտրություններով իշխանափոխություն էր կատարվում, մեր խորհրդարանում ներկլանային գզվռտոց էր, իսկ մեր հովանավոր երկիրը` Ռուսաստանը, նույն օրն արժանանում էր ԵԽԽՎ խիստ գնահատականին: Համադրեք այս փաստերը և գնահատեք:
-Կարծում եք, որ Հայաստանի բնակչությունը 100 տոկոսով Ռուսաստանին ընդունում է հովանավոր երկի՞ր:
-Ոչ, բայց մեր հասարակությունը շատ ավելի առաջ է հայտնվել, քան քաղաքական էլիտան: Հոկտեմբերի 27-ի ու մարտի 1-ի իրադարձություններից հետո հասարակական կարծիքում էական փոփոխություն է եղել, հակառուսական տրամադրություններ են առաջացել, որոնք ուղղված են ոչ թե ռուս ժողովրդի, այլ քաղաքական էլիտայի դեմ, որ կանխորոշում է Հայաստանի քաղաքական էլիտայի գործողությունները: Որքան էլ տարօրինակ է, Հայաստանի քաղաքական էլիտան իր իշխանության ու ընդդիմության թևերով շարունակում է մնալ ռուսական քաղաքական էլիտայի մեծ ազդեցության տակ, համենայն դեպս, քաղաքական պապաների փնտրտուքը սկսվում և ավարտվում է Մոսկվայում: Սերժ Սարգսյանը երբեմն փորձում է հավասարակշռել Արևմուտքի և Ռուսաստանի միջև, և այդ դեպքում Ռուսաստանն արագ օգտագործում է Հայաստանի ընդդիմության ռեսուրսը նրան զսպելու համար, որքան էլ դա պարադոքսալ է հնչում:
-Դուք ուզում եք վերադառնա՞լ քաղաքականություն:
-Երբ երկու տարի առաջ հեռացա քաղաքականությունից, պատճառը ՀԱԿ-ի ղեկավարության հետ անհաղթահարելի հակասություններն էին, և ես չցանկացա իմ ներկայությամբ ավելի սրել ՀԱԿ-ի և «Հանրապետություն» կուսակցության հարաբերությունները: Թեպետ իմ կանխատեսման մեջ սխալվեցի, այդ հակասություններն այնքան խորքային էին, որ, ի վերջո, հանգեցրին ՀԱԿ-ից «Հանրապետության» դուրս գալուն: Նոր իրավիճակում ես քաղաքականություն վերադառնալու նոր հայտ եմ ձևակերպել` ունենալով երկու տարբերակ` վերադառնալ «Հանրապետություն» կամ ստեղծել քաղաքական նոր միավոր: Մարդկային իմաստով հարազատ էր վերադառնալը, բայց ավելի հեռանկարային էր նորի ստեղծումը` «Նոր աջեր. քաղաքացիների միություն» կուսակցություն` համախմբելու այն մարդկանց, ովքեր ունեն արժեքային համակարգ, բայց իրենց տեղը չեն գտել, ովքեր հոգնել են իշխանության անարդյունավետ քաղաքականությունից և հոգնել են ընդդիմության դաշտում պարբերաբար ստեղծվող ու քանդվող դաշինքների անարդյունավետ գործունեությունից: Ես ուզում եմ, որ նոր կուսակցությունը չտրվի քաղաքական կոնյունկտուրայի ներգործությանը:
-Հայաստանում դա հնարավո՞ր է:
-Ես ընտրել եմ պայքարի այս ձևը: Կյանքը ցույց տվեց, որ լղոզված դաշինքներն ընդհանրապես որևէ փոփոխության չեն հանգեցնում և արագ արժեզրկվում են հասարակության համար:
-Ի՞նչ հավակնություններ ունի Ձեր նոր հայտը:
-Մենք սկսում ենք գործել խորհրդարանական ընտրություններից հետո միտումնավոր, որպեսզի տպավորություն չստեղծվի, որ նպատակն ընտրություններն են: Ընտրությանը մասնակցությունը քաղաքական ծրագիրը տեղ հասցնելու գործիք է, առավել կարևոր խնդիր եմ համարում ազատական բոլոր ուժերի միավորումը: Եթե կարողանանք մինչև խորհրդարանական ընտրությունները գաղափարական-քաղաքական հենքի վրա հասնել ազատական ուժերի միավորմանը և միասնական պլատֆորմի ձևավորմանը, կլինի մեծ հաջողություն և գուցե որակական փոփոխության ազդանշան:
-Կարծո՞ւմ եք, որ հասարակական ընկալում կունենաք:
-Ես գերադասում եմ գործ անել, հետո արդյունքների մասին մտածել: 8-10 տարի առաջ որևէ մեկը չէր կարող կանխատեսել, որ Շևարդնաձեի ղեկավարած Վրաստանում հնարավոր են հասարակական տրամադրությունների բյուրեղացումներ արժեքային կողմնորոշման հիմքով, բայց այսօր Վրաստանում արդյունք կա:
-Կա, որովհետև դեր ունեցավ արտաքին գործոնը:
-Արտաքին ուժերը մեր փոխարեն ոչինչ չեն անելու և չեն կարող անել, նրանք կարող են բարենպաստ միջավայր ստեղծել միայն: Հայաստանի իշխանության ու ընդդիմության միջև ամեն ընտրությունից առաջ մրցավազք է սկսվում Կրեմլի պատերի շուրջը: Մեր քաղաքական ուժերը ոչինչ չեն արել, որպեսզի Արևմուտքում դրական միջավայր ստեղծվի մեր երկրում հնարավոր փոփոխությունների առնչությամբ: Ես համոզված եմ, որ քաղաքական նոր մտածողության և նոր ուժի կարիքը կա, և մենք պատրաստ ենք աշխատանքի:

Զրույցը`
Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆԻ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ